İş Yerinde Psikososyal Risk Faktörleri

İş yerlerindeki risk etmenlerini 5 ana dalda inceleyebiliriz: biyolojik, biyomekanik, kimyasal, fiziksel ve psikososyal. Risk analizlerinde psikososyal risk faktörleri de göz ardı edilmemeli ve değerlendirme yapılmalıdır. Psikososyal riskler, çalışanların hem ruhsal hem de fiziksel sağlığını önemli ölçüde etkileyebilen ana risk etmenleri arasında yer alır. Bu riskler, çalışanların duygusal ve zihinsel yüklerini artırarak stres, tükenmişlik ve sağlık sorunlarına yol açabilir.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), psikososyal tehlikeleri şu şekilde tanımlar:

• Çalışanların iş doyumu
• İş örgütlenmesi ve yönetimi
• Çevresel ve örgütsel koşullar
• Çalışanların uzmanlığı ve gereksinimleri arasındaki uyumsuzluklar

Psikososyal risk faktörleri, yapılan işin doğasından, çalışma koşullarından veya iş ilişkilerindeki problemlerden kaynaklanarak çalışanların hem fiziksel hem de psikolojik sağlığını olumsuz etkileyebilir. Bu risklerle karşı karşıya kalan çalışanların savunmasızlığı artar, verimlilikleri düşer ve iş kazası yaşama olasılıkları yükselir.

İş Yerinde Stres

Stres, iş yerlerinde karşılaşılan en yaygın psikososyal risklerden biridir. Yüksek iş yükü, belirsiz görev tanımları, düşük maaş ve zaman baskısı gibi faktörler iş yerinde stres yaratabilir. Uzun süreli stres, uyku bozuklukları, sindirim problemleri ve kalp rahatsızlıkları gibi sağlık sorunlarına neden olabilir. Ayrıca stres, tükenmişlik sendromuna yol açarak çalışanların iş doyumunu düşürebilir ve işten ayrılmalarına neden olabilir.

Stresin Başlıca Nedenleri:

• Aşırı iş yükü ve zaman baskısı
• Belirsiz rol tanımları
• Yetersiz destek ve kaynaklar
• Düşük iş tatmini

Her iş yerinde bir miktar stres kaçınılmazdır, ancak çalışanların işe bağlılığını artırmak ve verimliliklerini korumak için psikolojik iyi olma haline önem verilmelidir. Stres yaratabilecek durumlar en aza indirilmeli ya da dayanıklılığı artırmaya yönelik eğitimler sağlanmalıdır.

Mobbing (Psikolojik Taciz)

İş yerinde mobbing (psikolojik taciz), bir kişinin ya da bir grubun, hedef seçilen kişiye sistematik olarak uyguladığı aşağılayıcı ve yıldırıcı davranışları içerir. Mobbing’e maruz kalan kişiler kendilerini güvensiz hissedebilir, depresyon ve anksiyete gibi sağlık problemleri yaşayabilir. Bu durum fiziksel sağlıklarını da etkileyebilir ve iş göremez hale gelmelerine neden olabilir.

Mobbing’in Belirtileri:

• Sürekli eleştirilme ve aşağılanma
• İzolasyon ve dışlanma
• Sözlü ya da fiziksel tehditler
• Performansın sürekli sorgulanması

Psikolojik taciz, bir kerelik bir olay değil, sürekli tekrar eden davranışlar olarak kendini gösterir.

İş-Yaşam Dengesi Eksikliği

Modern iş dünyasında teknoloji sayesinde her an erişilebilir olmak, iş-yaşam dengesini bozabilmektedir. Evden çalışma düzeninin yaygınlaşması, iş saatlerinin belirsizleşmesi gibi sorunlar, çalışanların özel hayatlarını ayırmakta zorlanmalarına neden olabilir. Bu da uzun vadede ruhsal ve fiziksel sağlık üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.

İş-Yaşam Dengesini Bozan Faktörler:

• Evden çalışma düzeninin iyi yönetilememesi
• Mesai sonrası sürekli ulaşılabilir olma
• Uzun çalışma saatleri ve yüksek sorumluluklar

Kötü Yönetim ve Liderlik

Yönetim tarzı, çalışanların iş tatmini ve stres düzeyleri üzerinde doğrudan etkilidir. Kötü liderlik, çalışanların özgüvenini azaltabilir ve sürekli bir stres altında hissetmelerine neden olabilir. Baskıcı yönetim tarzı, çalışanların verimliliğini ve iş tatminini olumsuz etkiler.

Kötü Yönetimin Sonuçları:

• Yetersiz iletişim ve geri bildirim
• Çalışanların değer görmemesi
• Yüksek çalışan devri
• Verimlilikte düşüş

Psikososyal Risklerin Etkileri

Psikososyal risk faktörleri, çalışanların ruhsal ve fiziksel sağlığını ciddi şekilde olumsuz etkileyebilir. Fiziksel rahatsızlıklar arasında çarpıntı, baş dönmesi, mide problemleri ve kas gerginlikleri yer alırken, zihinsel olarak huzursuzluk, gerginlik ve hafıza sorunları görülebilir. Davranışsal etkiler arasında ise içe kapanma, uykusuzluk, iştahsızlık ve madde bağımlılığı yer alır.

Psikososyal Risklerle Başa Çıkma

İş yerinde psikososyal riskleri azaltmak için hem işverenlere hem de çalışanlara sorumluluklar düşmektedir. Stresi yönetmek için bireysel ve örgütsel stratejiler geliştirilebilir. Bireysel stres yönetiminde gevşeme teknikleri, egzersizler ve diyet gibi yöntemler kullanılabilir. Örgütsel stres yönetiminde ise destekleyici bir iş kültürü oluşturulması, geri bildirim mekanizmalarının sağlanması ve iş-yaşam dengesini korumak için esnek çalışma saatleri uygulanması önerilebilir.

Sonuç olarak, psikososyal risk faktörlerinin göz ardı edilmesi, çalışanların sağlığını ve iş verimliliğini olumsuz etkiler. Bu nedenle, iş yerlerinde bu tür risk faktörlerinin tanınması ve önlenmesi hem çalışan memnuniyetini artıracak hem de iş verimliliğini yükseltecektir.